Vietnamese 
English 
Trong cuộc đua hướng tới Net-Zero, ngành xây dựng không thể chỉ tập trung vào năng lượng vận hành. Đã đến lúc chúng ta phải nhìn vào “dấu chân carbon ẩn” trong từng viên gạch, từng mét khối bê tông. Đó chính là carbon tích lũy – yếu tố then chốt để đánh giá một công trình bền vững một cách thực chất, không chỉ trên danh nghĩa.
Carbon tích lũy (embodied carbon) là gì?
Carbon tích lũy là tổng lượng khí nhà kính (chủ yếu là CO₂) phát thải trong suốt vòng đời của vật liệu xây dựng – từ khai thác, sản xuất, vận chuyển, thi công, đến khi tháo dỡ và xử lý sau sử dụng. Đây là phần phát thải “ẩn”, xảy ra trước khi công trình đi vào vận hành và không dễ nhận thấy.
Khác với carbon vận hành (phát sinh trong quá trình sử dụng tòa nhà như tiêu thụ điện, nước, điều hòa), carbon tích lũy được “khóa chặt” vào vật liệu và kết cấu ngay từ đầu.
Ví dụ: để sản xuất 1 tấn thép xây dựng, toàn bộ quá trình từ khai thác quặng sắt đến luyện kim và vận chuyển có thể thải ra khoảng 1,85 tấn CO₂ – đó chính là carbon tích lũy của tấn thép ấy.
Tại sao carbon tích lũy là “gã khổng lồ thầm lặng” trong xây dựng?
Theo báo cáo từ World Green Building Council, ngành xây dựng chịu trách nhiệm tới 39% tổng lượng phát thải toàn cầu. Trong đó, 28% là từ vận hành công trình, còn 11% là từ carbon tích lũy – phần lớn chưa được kiểm soát.
Ở Việt Nam, nơi các dự án xây dựng mới xuất hiện dày đặc, việc bỏ qua carbon tích lũy có thể gây ra hậu quả lâu dài. Các công trình đang âm thầm tích lũy lượng phát thải lớn mà không có phương án xử lý.
Điều đó cũng khiến nhiều công trình được gắn mác “xanh” thực chất lại không hề bền vững, nếu vật liệu cấu thành chúng có mức phát thải cao. Đồng thời, việc này làm chậm quá trình chuyển đổi xanh của ngành vật liệu xây dựng trong nước.
Các giai đoạn phát sinh carbon tích lũy theo vòng đời vật liệu (LCA)
Để hiểu carbon tích lũy đến từ đâu, cần nhìn vào mô hình vòng đời vật liệu – LCA (Life Cycle Assessment).
Giai đoạn A, từ “cái nôi đến công trường”, bao gồm: khai thác nguyên liệu, sản xuất vật liệu, đóng gói, vận chuyển và thi công. Đây là phần phát sinh carbon lớn nhất.
Giai đoạn B là quá trình sử dụng: vật liệu bị mòn, hư hỏng, cần sửa chữa hoặc thay thế – và từ đó tiếp tục phát thải.
Giai đoạn C là kết thúc vòng đời: tháo dỡ, vận chuyển vật liệu phế thải và xử lý chúng (chôn lấp hoặc tái chế).
Mỗi công đoạn đều góp phần vào tổng lượng carbon tích lũy của công trình, và nếu không được kiểm soát, nó sẽ tiếp tục tạo “nợ môi trường” dài hạn.
5 giải pháp giảm carbon tích lũy trong vật liệu xây dựng
Tối ưu thiết kế ngay từ đầu (build less)
Thiết kế kết cấu thông minh giúp giảm khối lượng vật liệu mà vẫn đảm bảo độ bền. Việc mô phỏng kết cấu bằng phần mềm giúp kiến trúc sư lược bỏ các chi tiết không cần thiết, giảm lượng bê tông, thép.
Ngoài ra, thiết kế không gian linh hoạt – có thể chuyển đổi công năng, tháo lắp, hoặc tái sử dụng – cũng là một cách để kéo dài tuổi thọ vật liệu, giảm phát thải trong tương lai.
Lựa chọn vật liệu ít phát thải (build smart)
Ưu tiên sử dụng vật liệu có chỉ số carbon thấp, được công bố minh bạch qua chứng nhận EPD. Bê tông xanh sử dụng phụ gia khoáng như tro bay, xỉ lò cao thay cho clinker; thép tái chế tiêu hao ít năng lượng hơn; gạch không nung giảm phát thải so với gạch nung truyền thống.
Ngoài ra, các vật liệu tái chế từ công trình cũ hoặc vật liệu tái tạo như tre, gỗ kỹ thuật cũng giúp giảm đáng kể lượng carbon tích lũy.
Áp dụng kinh tế tuần hoàn trong xây dựng (build circular)
Tận dụng lại vật liệu từ công trình cũ, tái chế rác thải xây dựng tại chỗ, hoặc tái sử dụng cấu kiện – tất cả đều góp phần giảm phát sinh carbon mới.
Càng ít vật liệu bị bỏ đi, càng ít carbon phải phát thải lại từ đầu.
Hợp tác với nhà cung cấp xanh
Lựa chọn nhà cung cấp vật liệu đã đầu tư vào công nghệ sạch, sử dụng năng lượng tái tạo, và có quy trình sản xuất hiện đại sẽ góp phần lớn vào mục tiêu giảm carbon.
Ví dụ, một công ty bê tông ứng dụng công nghệ tối ưu phối trộn và dùng phụ gia khoáng có thể giảm 20–30% lượng CO₂ so với cách sản xuất truyền thống.
Sử dụng công cụ đo lường và đánh giá carbon
Hiện có nhiều phần mềm hỗ trợ đánh giá carbon tích lũy như OneClick LCA, Athena, Tally hay EC3. Các công cụ này giúp so sánh các phương án vật liệu và thiết kế khác nhau để đưa ra lựa chọn tối ưu về mặt môi trường.
Thế giới đang làm gì – và Việt Nam học được gì?
Trên thế giới, việc tính toán và cắt giảm carbon tích lũy đã trở thành yêu cầu bắt buộc ở nhiều quốc gia phát triển. Các tiêu chuẩn xanh như LEED, BREEAM, Green Star đều có tiêu chí về embodied carbon. Một số bang tại Mỹ và nước châu Âu còn yêu cầu phải công khai mức phát thải của từng loại vật liệu sử dụng.
Tại Việt Nam, dù đã cam kết Net-Zero vào 2050, nhưng nhận thức về carbon tích lũy vẫn chưa phổ biến. Chưa có quy định bắt buộc về EPD hay công cụ LCA trong quá trình thiết kế, thi công.
Tuy vậy, đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp tiên phong. Những đơn vị sản xuất vật liệu carbon thấp, hoặc các nhà thầu áp dụng quy trình xanh từ sớm, sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn khi thị trường xây dựng chuyển dịch theo hướng bền vững.
Carbon tích lũy không phải là khái niệm mơ hồ. Đó là chỉ số quan trọng thể hiện “DNA môi trường” của công trình – từ viên gạch đầu tiên.
Muốn thật sự xây dựng bền vững, chúng ta không thể chỉ dừng lại ở việc tiết kiệm điện hay lắp tấm pin mặt trời. Việc kiểm soát carbon ngay từ giai đoạn thiết kế và vật liệu mới là điều cốt lõi.
Nếu hôm nay ngành xây dựng chưa hành động, thì ngày mai chúng ta sẽ phải trả giá bằng chi phí môi trường đắt hơn rất nhiều.
– MST: 0402099824
– Hotline: 0915737973
– VPĐD: 76 – 78 Bạch Đằng, Hải Châu, Đà Nẵng
– Nhà máy Bê tông Dufago Cẩm Lệ: Hoà Thọ Tây, Cẩm Lệ, Đà Nẵng
– Nhà máy Bê tông Dufago Thanh Vinh: Đường Số 1, Hoà Liên, Hòa Vang, Đà Nẵng
– Nhà máy Bê tông Dufago Chu Lai: Khu công nghiệp và hậu cần Cảng Chu Lai, Tam Hiệp, Núi Thành, Quảng Nam
– Nhà máy Bê tông Dufago Tịnh Phong: Cụm Công nghiệp Tịnh Phong, Tịnh Phong, Sơn Tịnh, Quảng Ngãi.
